Στις δηλώσεις για την αύξηση του κατώτατου μισθού[1], ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κ. Μητσοτάκης, παραδέχθηκε ότι «δεν έχει αυταπάτες» και ότι γνωρίζει πως «η νέα αυτή αύξηση, προφανώς και δεν λύνει το πρόβλημα.»
Αυτό είναι σίγουρα αλήθεια να εξετάσει κανείς τα στοιχεία που καταγράφονται όχι μόνο σε ελληνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τα εισοδήματα κυρίως των χαμηλόμισθών. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι το 2022 ήταν η πρώτη χρονιά του 21ου αιώνα που οι πραγματικοί μισθοί των εργαζόμενων[2] – δηλαδή το ύψος των μισθών αφού αφαιρεθεί ο πληθωρισμός- κατέγραψαν μείωση.
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας – με έδρα στη Γενεύη- επιμένει ότι ένας από τους τρόπους για να θωρακιστούν οι εργαζόμενοι- κυρίως οι πιο ευάλωτοι – είναι η αύξηση των κατώτατων μισθών σε επίπεδα που θα καλύπτουν το ύψος του πληθωρισμού.
Η Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ, επικεφαλής του τμήματος μισθών στην Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, εξηγεί στο euronews πώς μπορεί να προστατευτεί το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων στην Ευρώπη, εν μέσω των συνεχών ανατιμήσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας έδειξε ότι το 2022 υπήρξε σημαντική πτώση των πραγματικών μισθών. Ποιες είναι οι βασικές αιτίες; Ανησυχείτε ότι η τάση αυτή μπορεί να συνεχιστεί και το 2023;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι για πρώτη φορά στον 21ο αιώνα, οι παγκόσμιοι μισθοί έχουν πράγματι μειωθεί κατά -0,9%. Η κατάσταση ήταν χειρότερη στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Αν κοιτάξετε την ομάδα του G20, το ποσοστό μείωσης είναι -2,2%. Αν κοιτάξετε στην Ευρώπη, είναι -2,4%. Ο λόγος για τον οποίο είχαμε αυτή την πτώση είναι λόγω του πληθωρισμού.
Ο πληθωρισμός άρχισε να αυξάνεται στα μέσα του 2021 και συνεχίζει να αυξάνεται αρκετά δραματικά λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, των προβλημάτων στον εφοδιασμό, και πολλών άλλων λόγων.
Αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι καθώς οι μισθοί ελαφρώς αυξάνονται ονομαστικά, δεν πλησίασαν τον πληθωρισμό. Επομένως, η πραγματική αύξηση των μισθών ή η αγοραστική δύναμη των μισθών στην πραγματικότητα μειώθηκε δραστικά τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2022.
Αν ανησυχούμε; Αυτό που βλέπουμε είναι ότι ο πληθωρισμός έχει πράγματι μειωθεί λίγο σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2022, αλλά εξακολουθούμε να έχουμε πολύ υψηλό πληθωρισμό. Επομένως, η αγοραστική δύναμη των μισθών θα μειωθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, εκτός εάν οι μισθοί αυξηθούν τουλάχιστον ελαφρώς. Δεν λέμε να συμβαδίσουν με τον πληθωρισμό, αλλά να αυξηθούν ελαφρώς με κάποιο τρόπο.»
Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για να καλυφθούν οι απώλειες των πραγματικών μισθών;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Το πρώτο πράγμα που λέμε εμείς στη ΔΟΕ είναι ότι τουλάχιστον οι κατώτατοι μισθοί, που είναι ένας μηχανισμός που υπάρχει στις περισσότερες χώρες στον κόσμο, θα πρέπει να προσαρμόζονται στον πληθωρισμό, επειδή καλύπτουν το χαμηλό άκρο της κατανομής του εισοδήματος. Ο κατώτατος μισθός αφορά στους ανθρώπους που είναι πιο ευάλωτοι στις αυξήσεις του πληθωρισμού. Επομένως, η προσαρμογή του θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη για να στηρίξει αυτούς που είναι πιο ευάλωτοι, τουλάχιστον την αγοραστική τους δύναμη.
Σχετικά με τις υψηλότερες μισθολογικές κλίμακες, υποστηρίζουμε ότι θα πρέπει να υπάρξουν διαπραγματεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους. Οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες θα πρέπει να καθίσουν και να διαπραγματευτούν μαζί με εμπειρικά στοιχεία για να δουν σε ποιο βαθμό είναι δυνατόν να αυξηθούν οι μισθοί ώστε να συμβαδίζουν τουλάχιστον με κάποιες από τις αυξήσεις του πληθωρισμού που βλέπουμε σήμερα.
Και υπάρχουν και άλλα μέτρα: η μείωση του ΦΠΑ για τα βασικά αγαθά είναι ένα σημαντικό μέτρο, όπως επίσης και τα κουπόνια για τις οικογένειες που είναι πιο ευάλωτες . Αυτού του είδους τα μέτρα θα πρέπει τουλάχιστον να βοηθήσουν τους ανθρώπους που υποφέρουν περισσότερο από την τρέχουσα κρίση, την κρίση που ήρθε μετά την πανδημία, όταν και πάλι οι χαμηλόμισθοι και τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα υπέφεραν σημαντικά.
Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να καλύπτονται από μέτρα όσο ο πληθωρισμός συνεχίζει να αυξάνεται.»
Η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει τον κατώτατο μισθό. Σύμφωνα με τη ΔΟΕ, ποια είναι η ιδανική αύξηση του κατώτατου μισθού;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Η ΔΟΕ δεν προτείνει μια ιδανική αύξηση. Αυτό που λέμε όμως είναι ότι υπάρχουν δείκτες που βοηθούν τους κοινωνικούς εταίρους, τους εργαζόμενους και τους εργοδότες να διαπραγματευτούν.
Ένας από τους σημαντικότερους δείκτες είναι η αναλογία του κατώτατου μισθού προς τον μέσο μισθό του εργαζόμενου πληθυσμού.
Αυτό που λέμε συμβαδίζει με την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αναφέρει ότι αυτή η αναλογία, η αναλογία του κατώτατου μισθού προς το διάμεσο μισθό, θα πρέπει να είναι κοντά στο 60%. Στην περίπτωση της Ελλάδας είναι κάτω από 60%.
Άρα πιστεύουμε ότι υπάρχει περιθώριο να αυξηθούν πραγματικά οι κατώτατοι μισθοί στην Ελλάδα.
Αλλά φυσικά, αυτό είναι κάτι που οι κοινωνικοί εταίροι μαζί με την κυβέρνηση, θα πρέπει να διαπραγματευτούν προκειμένου να καταλήξουν σε συναίνεση. Σαφώς πιστεύουμε ότι υπάρχει περιθώριο στην περίπτωση της Ελλάδας για αύξηση των κατώτατων μισθών.»
Πιστεύετε ότι το ύψος της αύξησης του κατώτατου μισθού θα πρέπει να είναι απόφαση της κυβέρνησης ή των κοινωνικών εταίρων;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Στην πραγματικότητα θα πρέπει να είναι απόφαση των κοινωνικών εταίρων μαζί με την κυβέρνηση. Στην περίπτωση της Ελλάδας, έχουμε έναν καθολικά θεσμοθετημένο κατώτατο μισθό και ως εκ τούτου είναι μια τριμερής ρύθμιση που πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Εφόσον δεν πρόκειται για κλαδικό, αλλά για καθολικό κατώτατο μισθό, οι κοινωνικοί εταίροι μαζί με την κυβέρνηση θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις με συναίνεση για τον κατώτατο μισθό.»
Η ΔΟΕ λέει ότι ο κατώτατος μισθός θα πρέπει να προσαρμόζεται σε τακτική βάση. Θα μπορούσατε να μας πείτε πώς θα πρέπει να συσταθεί και να λειτουργεί ένας μηχανισμός προσαρμογής του κατώτατου μισθού;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Αυτό που προτείνουμε είναι ο κατώτατος μισθός να προσαρμόζεται με βάση εμπειρικά στοιχεία. Αυτά τα εμπειρικά στοιχεία πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των εργαζομένων και των οικογενειών τους, τα ποσοστά πληθωρισμού αλλά και το οικονομικό πλαίσιο.
Αυτό σημαίνει εκτιμήσεις για το επίπεδο της παραγωγικότητας, εκτιμήσεις για την οικονομική ανάπτυξη, για τον πληθωρισμό. Όλα αυτά τα στοιχεία βοηθούν τους κοινωνικούς εταίρους να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να αποφασίσουν πώς πρέπει να προσαρμοστεί ο κατώτατος μισθός και αν υπάρχει περιθώριο για κάτι τέτοιο.
Και φυσικά, αυτό που λέμε πάντα είναι ότι ο μηχανισμός πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι οι κατώτατοι μισθοί πρέπει να προσαρμόζονται σε τακτικά διαστήματα. Διότι αν δε γίνεται αυτό, τότε οι κατώτατοι μισθοί χάνουν την ικανότητά τους να διατηρούν τις αποδοχές εκείνων που βρίσκονται στο χαμηλότερο άκρο της κατανομής εισοδήματος.»
Υπάρχουν δύο κύριες αντιρρήσεις για την αύξηση των μισθών. Η μία λέει ότι οι επιχειρήσεις μπορεί να μην είναι σε θέση να το αντέξουν οικονομικά και να τεθεί σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά τους. Η άλλη επικαλείται τον κίνδυνο δημιουργίας ενός πληθωριστικού σπιράλ που θα πλήξει τελικά τους πιο ευάλωτους. Πώς θα απαντούσατε σε αυτές τις ανησυχίες;
Ροζαλία Βάσκες Αλβάρεθ: «Όσον αφορά το πρώτο, μερικές φορές σκεφτόμαστε ότι ο κατώτατος μισθός καλύπτει την πλήρη γκάμα των μισθών, αλλά δεν είναι έτσι. Βρίσκεται στο χαμηλό άκρο και αυτό σημαίνει ότι καλύπτει πολύ λίγους ανθρώπους. Α
Αλλά επίσης, ας σκεφτούμε ότι αν ο κατώτατος μισθός είναι αποτέλεσμα καλών διαπραγματεύσεων των κοινωνικών εταίρων, τότε δεν θα πρέπει να δημιουργεί προβλήματα, επειδή θα έχει προκύψει από συναίνεση με τη χρήση εμπειρικών στοιχείων.
Υπάρχει επίσης η εντύπωση ότι οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος επειδή η αύξηση του κατώτατου μισθού μπορεί να προκαλέσει αυτό που ονομάζουμε “αλυσιδωτή επίδραση”, δηλαδή αυξήσεις μισθών στους “γειτονικούς” υψηλότερους μισθούς.
Αλλά αν υπάρχουν κατώτατοι μισθοί που προκύπτουν από διαπραγματευμένους, μαζί με συλλογικές διαπραγματεύσεις, που καθορίζουν το ύψος των μισθών πάνω από τον κατώτατο , αυτοί οι δύο μηχανισμοί -που λειτουργούν χέρι με χέρι – θα βοηθήσουν να διατηρηθούν οι κατώτατοι μισθοί σε ένα καλό επίπεδο.
Φυσικά, ορισμένες επιχειρήσεις μπορεί να μην είναι σε θέση να καταβάλουν τον κατώτατο μισθό. Τότε πρέπει να σκεφτούμε ότι αυτές οι επιχειρήσεις μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα παραγωγικές. Εκεί χρειάζονται μηχανισμοί για να στηριχθούν αυτές οι επιχειρήσεις να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους στο επίπεδο των άλλων επιχειρήσεων του κλάδου, και αυτό θα τις βοηθήσει να παρέχουν έναν αξιοπρεπή μισθό στα άτομα που βρίσκονται στο χαμηλό άκρο της κατανομής των μισθών.
Όσον αφορά το “σπιράλ του πληθωρισμού”, δεν βλέπουμε τους μισθούς να κάνουν σπιράλ. Στην πραγματικότητα βλέπουμε τους πραγματικούς μισθούς να αυξάνονται λιγότερο από τους ονομαστικούς μισθούς. Και ως εκ τούτου, δεν ισχύει ότι έχουμε μισθολογικό σπιράλ αυτή τη στιγμή στην οικονομία. Επομένως, δεν υπάρχει λόγους να έχουμε τέτοιες ανησυχίες.
Σαφώς το γεγονός ότι έχουμε διαπιστώσει ότι οι κατώτατοι μισθοί μειώνονται υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει το φαινόμενο του μισθολογικού σπιράλ.
Ο πληθωρισμός αυτές τις μέρες προκαλείται από άλλους παράγοντες, όχι από τους μισθούς. Ο πληθωρισμός είναι εξωγενής. Προέρχεται από όλους τους άλλους λόγους, από τον πόλεμο, τα προβλήματα στις αλυσιδες εφοδιασμού, από λόγους που δεν έχουν καμία σχέση με τους μισθούς.»
References
- ^ Στις δηλώσεις για την αύξηση του κατώτατου μισθού (gr.euronews.com)
- ^ το 2022 ήταν η πρώτη χρονιά του 21ου αιώνα που οι πραγματικοί μισθοί των εργαζόμενων (www.ilo.org)