Αεροσκάφος που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα-Βίλνιους προσγειώθηκε εκτάκτως στο αεροδρόμιο του Μινσκ, όπου οι αρχές συνέλαβαν έναν εκ των επιβαινόντων. Ο συλληφθείς είναι ο 26χρονος μπλόγκερ Ρομάν Προτάσεβιτς, ένας σημαντικός αντίπαλος του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο και πρώην διευθυντής σύνταξης του αντιπολιτευόμενου καναλιού ενημέρωσης NEXTA στην εφαρμογή επικοινωνίας Telegram.
Λίγο πριν το αεροσκάφος, το οποίο ανήκει στην εταιρεία Ryanair, περάσει τα σύνορα της Λιθουανίας κι ενώ βρισκόταν στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, του ζητήθηκε να προσγειωθεί επειγόντως στο αεροδρόμιο της λευκορωσικής πρωτεύουσας, καθώς υπήρχε πληροφορία ότι σε αυτό είχαν τοποθετηθεί εκρηκτικά. Μάλιστα, σύμφωνα με την υπηρεσία Τύπου του προέδρου, ένα μαχητικό αεροσκάφος το συνόδευσε στο αεροδρόμιο, κατόπιν εντολής του ίδιου του Λουκασένκο. Εκπρόσωπος του λιθουανικού αεροδρομίου δήλωσε στο πρακτορείο Reuters πως το αεροπλάνο, το οποίο επρόκειτο να προσγειωθεί στο Βίλνιους στις 14:00 (Ελλάδας/Κύπρου) εξετράπη για το Μινσκ λόγω διαφωνίας μεταξύ του πληρώματος κι ενός επιβάτη. Το Nexta ανέφερε ότι το Μπόινγκ 737 οδηγήθηκε σε αναγκαστική προσγείωση λόγω «διαπληκτισμού» που προκάλεσαν εν ώρα πτήσης οι Λευκορώσοι πράκτορες των υπηρεσιών ασφαλείας που επέβαιναν στο αεροπλάνο και έλεγαν ότι υπήρχε στην πτήση ένας εκρηκτικός μηχανισμός.
Η Ryanair ανακοίνωσε από την πλευρά της ότι δεν βρέθηκε «τίποτα το δυσάρεστο», αφού ενημερώθηκε από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας της Λευκορωσίας για μια πιθανή απειλή για την ασφάλεια ενός αεροσκάφους της, στο οποίο δόθηκε η οδηγία να προσγειωθεί στο κοντινότερο αεροδρόμιο, αυτό του Μινσκ. Στην ανακοίνωσή της η εταιρεία σημειώνει ότι ολοκληρώθηκε ο έλεγχος ασφαλείας στους επιβάτες από τις τοπικές αρχές. Η πτήση επρόκειτο να αναχωρήσει στις 16:00 GMT (19:00 ώρα Ελλάδας/Κύπρου), με τους επιβάτες και το πλήρωμα, πρόσθεσε, ζητώντας συγγνώμη για την καθυστέρηση που «ήταν πέρα από τον έλεγχό της». Η Ryanair ενημέρωσε για το συμβάν «τις αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας».
Το υπουργείο Εσωτερικών της Λευκορωσίας ανακοίνωσε ότι ο Προτάσεβιτς συνελήφθη αμέσως μετά την προσγείωση του αεροσκάφους, όμως σχεδόν αμέσως διέγραψε τη σχετική ανάρτησή του στο Telegram. Ο αναπληρωτής επικεφαλής της Πολεμικής Αεροπορίας της Λευκορωσίας Αντρέι Γκούρτσεβιτς δήλωσε πως η απόφαση της αναγκαστικής προσγείωσης ελήφθη από το πλήρωμα του αεροσκάφους. Το αεροδρόμιο του Μινσκ ανακοίνωσε ότι ο συναγερμός για βόμβα αποδείχτηκε «λανθασμένος», μετά την έρευνα που διενεργήθηκε στο αεροπλάνο, μετέδωσε το επίσημο πρακτορείο Belta.
Όμως ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναουσέντα υποστήριξε ότι το καθεστώς Λουκασένκο ανάγκασε το αεροσκάφος να προγειωθεί στο Μινσκ. «Καλώ τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ να αντιδράσουν αμέσως στην απειλή που έθεσε στη διεθνή πολιτική αεροπορία το καθεστώς της Λευκορωσίας. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να λάβει αμέσως βήματα ώστε αυτό να μην επαναληφθεί», ανέφερε ο Λιθουανός πρόεδρος. Η σύμβουλός του Άστα Σκαϊσγκιράιτε είπε πως η επιχείρηση για την εκτροπή του αεροσκάφους φαίνεται πως ήταν προσχεδιασμένη και πως οι λευκορωσικές μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν ποιος επέβαινε στο αεροπλάνο.
Ο Προτάσεβιτς είχε διαφύγει αυτοεξόριστος στην Πολωνία και από τον Νοέμβριο ζούσε στο Βίλνιους. Οι αρχές της Λευκορωσίας έχουν χαρακτηρίσει το ΝΕΧΤΑ «εξτρεμιστικό», καθώς αποτελεί τη μοναδική αντιπολιτευόμενη πηγή ενημέρωσης από τα τεκταινόμενα στη Λευκορωσία, ενώ κατηγορείται ότι βρίσκεται πίσω από τη διοργάνωση αντικυβερνητικών διαδηλώσεων τον περασμένο Αύγουστο. Το όνομα του Προτάσεβιτς βρίσκεται σε κατάλογο καταζητουμένων στη Λευκορωσία και, σύμφωνα με το πρακτορείο Associated Press, κινδυνεύει με ποινή έως και 15ετούς κάθειρξης. Καταζητούμενος είναι επίσης ο ιδρυτής του NEXTA Στέπαν Πουτίλο ως «πρόσωπο που εμπλέκεται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες».
Η εξόριστη – επίσης στο Βίλνιους – ηγέτις της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια καταδίκασε τη σύλληψη του Προτασέβιτς ο οποίος, όπως ανέφερε, κινδυνεύει «με τη θανατική ποινή». Ζήτησε επίσης από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) να ερευνήσει το θέμα. «Από εδώ και εμπρός, δεν είναι διασφαλισμένη ούτε η ελάχιστη ασφάλεια οποιουδήποτε πολίτη οποιασδήποτε χώρας που πετάει πάνω από τη Λευκορωσία», δήλωσε.
Ο Λουκασένκο, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 1994, ξεκίνησε μια βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων του 2020 μετά τις αμφιλεγόμενες εκλογές, τις οποίες ισχυρίζεται ότι κέρδισε. Περίπου 35.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί από τον περασμένο Αύγουστο, σύμφωνα με οργανώσεις για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεκάδες έχουν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης. Οι αρχές λένε ότι έχουν ανοίξει περισσότερες από 1.000 ποινικές υποθέσεις. Αν και οι διαδηλώσεις σταμάτησαν στη διάρκεια του χειμώνα, η Λευκορωσία συνεχίζει τη δράση της εναντίον της αντιπολίτευσης και ανεξάρτητων ΜΜΕ. Την περασμένη εβδομάδα συνελήφθησαν 11 εργαζόμενοι της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας tut.by.
Αντιδράσεις
H ηγεσία της ΕΕ εξέφρασε ανησυχία για το περιστατικό κάλεσε τις αρχές της Λευκορωσίας να απελευθερώσουν αμέσως τους επιβάτες της πτήσης.
Σε ανάρτησή του στο twitter, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ τονίζει: «Ανησυχώ πολύ με τα όσα έχουν αναφερθεί για την αναγκαστική προσγείωση της πτήσης της Ryanair στο Μινσκ. Καλούμε τις αρχές της Λευκορωσίας να απελευθερώσει αμέσως την πτήση και τους επιβάτες της. Η διερεύνηση του συμβάντος από το ICAO θα είναι απαραίτητη».
Από την πλευρά της η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τονίζει: «Είναι απολύτως απαράδεκτο να αναγκαστεί η πτήση της Ryanair από την Αθήνα προς το Βίλνιους να προσγειωθεί στο Μινσκ. ΟΛΟΙ οι επιβάτες πρέπει να είναι σε θέση να συνεχίσουν το ταξίδι τους στο Βίλνιους αμέσως και να διασφαλιστεί η ασφάλειά τους. Οποιαδήποτε παραβίαση των διεθνών κανόνων αεροπορικών μεταφορών πρέπει να έχει συνέπειες».
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας Ζοζέπ Μπορέλ τονίζει με ανάρτησή του στο twitter ότι παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις γύρω από την πτήση της Ryanair από την Αθήνα στο Βίλνιους. «Αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο», τονίζει ο Μπορέλ και προσθέτει: «Θεωρούμε υπεύθυνη την κυβέρνηση της Λευκορωσίας για την ασφάλεια όλων των επιβατών και των αεροσκαφών. ΟΛΟΙ οι επιβάτες πρέπει να μπορούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους αμέσως».
«Ο Λουκασένκο έχει γίνει απειλή όχι μόνο για τους πολίτες του αλλά και για τη διεθνή ασφάλεια» ανέφερε ο πρόεδρος του Ευρωπαίκού Λαϊκού Κόμματος Ντόναλντ Τουσκ και προσέθεσε ότι «η πράξη της κρατικής τρομοκρατίας απαιτεί άμεση και σκληρή αντίδραση όλων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και θεσμών».
Δριμεία υπήρξε η αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού μέσω ανάρτησης του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρει στην ανάρτηση του στο twitter: «Η αναγκαστική προσγείωση ενός επιβατικού αεροπλάνου, προκειμένου να τεθεί υπό κράτηση ένας δημοσιογράφος είναι μία άνευ προηγουμένου σοκαριστική ενέργεια. Απαιτούμε την άμεση απελευθέρωση όλων των επιβατών. Το αυριανό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρέπει να ανταποκριθεί στην ανάγκη να κλιμακωθεί η πίεση στη Λευκορωσία. Αρκετά».
Παράλληλα, τηλεφωνική συνομιλία με τον Λιθουανό ομόλογό του Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις είχε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. Ο κ. Λαντσμπέργκις τον ενημέρωσε για τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους της Ryanair στο Μινσκ και για τις προσπάθειες που καταβάλλει η λιθουανική πλευρά για τη μεταφορά των επιβατών στο Βίλνιους, σύμφωνα με σχετική ανάρτηση του υπουργείου Εξωτερικών στο twitter.
Σε ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών αναφέρεται ότι η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την πράξη κρατικής αεροπειρατείας. «Η πράξη αυτή, η οποία έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή όλων των επιβαινόντων είναι απαράδεκτη», σημειώνει. «Καλούμε για την άμεση απελευθέρωση του αεροσκάφους και του συνόλου των επιβαινόντων προκειμένου να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους». «Καταδικάζουμε την παράνομη σύλληψη του Λευκορώσου ακτιβιστή Ρομάν Προτάσεβιτς, ο οποίος απειλείται με τη θανατική ποινή», τονίζει και προσθέτει: «Ο κ. Προτάσεβιτς ήταν μέλος της αντιπροσωπείας της ηγέτιδας της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, η οποία είχε συμμετάσχει στο Φόρουμ των Δελφών πρόσφατα». «Για την Ελλάδα, η προάσπιση των θεμελιωδών αξιών όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ζήτημα αρχής. Θεωρούμε ότι παρόμοιες πρακτικές, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλες εποχές και που δεν αρμόζουν σε κανένα πολιτισμένο κράτος, δεν θα πρέπει να μείνουν αναπάντητες», καταλήξει η ανακοίνωση.
«Η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε στενό συντονισμό με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ και αναμένει ότι το ζήτημα αυτό θα εξετασθεί ενδελεχώς κατά το προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», καταλήγει.
«Κρατική τρομοκρατία» χαρακτήρισε από πλευράς του ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι τη σύλληψη του Ρομάν Προτάσεβιτς. «Καταδικάζω με τον εντονότερο τρόπο τη σύλληψη του Ρομάν Προτάσεβιτς από τις αρχές της Λευκορωσίας, μετά την εκτροπή μιας επιβατικής πτήσης της Ryanair. Αυτό το πράγμα είναι εγκληματική, κρατική τρομοκρατία», έγραψε στο Twitter.
Η Γερμανία ζήτησε από τη Λευκορωσία να δώσει «αμέσως» εξηγήσεις γιατί διέταξε ένα αεροσκάφος της Ryanair που κατευθυνόταν στη Λιθουανία να προσγειωθεί στο Μινσκ. «Χρειαζόμαστε μια άμεση εξήγηση από την κυβέρνηση της Λευκορωσίας για την εκτροπή της πτήσης, που βρισκόταν εντός της ΕΕ, και τη φερόμενη σύλληψη ενός δημοσιογράφου», ανέφερε σε ανάρτησή του στο Twitter ο υφυπουργός Εξωτερικών Μιγκέλ Μπέργκερ.
«Η εκτροπή, από τις λευκορωσικές αρχές, μιας πτήσης της Ryanair είναι απαράδεκτη. Είναι αναγκαίο να δοθεί μια ισχυρή και ενιαία απάντηση των Ευρωπαίων», έγραψε στον λογαριασμό του στο Twitter ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν. «Όλοι οι επιβάτες της πτήσης, μεταξύ των οποίων και οι πιθανοί Λευκορώσοι αντιπολιτευόμενοι, πρέπει να επιτραπεί χωρίς καθυστέρηση να φύγουν από τη Λευκορωσία», πρόσθεσε.