ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΔΗΜΟΥΛΑ , ΟΙ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ 1682-1721, 1738-1740
Έκδοση Αρχειακών Πηγών (Κέρκυρα 2023)
Συμβαίνει στ’ αλήθεια με το βιβλίο του Γεράσιμου Δημουλά (σ.σ. 518), να κρίνεται θετικά, αρχής γενομένης από την πρώτη κιόλας επαφή μαζί του. Συγκροτείται σύμφωνα με το σημείωμα του προλόγου, από την επεξεργασμένη μορφή της κατατεθείσας τον Φλεβάρη του 2023, διπλωματικής εργασίας του ιδίου στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου «Μεθοδολογία Κριτικής και Έκδοσης Ιστορικών Πηγών».
Δεν χωράει η παραμικρή αμφιβολία ότι είναι εξαιρετικά απαιτητικό στην συγκρότηση του και καλοδουλεμένο όσον αφορά την μορφή. Ζητούμενο που νομίζουμε υπακούει στα βασικά συστατικά της σύνθεσης μιας τέτοιας έκδοσης αρχειακών πηγών.
Τα έγγραφα (εντοπίζονται σε επτά φακέλους της σειράς «Μεγάλοι Πρωτοπαπάδες» των ΓΑΚ-ΑΚ) σχετικά με τα πρωτογενή στοιχεία. Απόκεινται όλα στα Αρχεία της Κέρκυρας. Αφορούν τις εκθέσεις που συντάχθηκαν μεταξύ των ετών 1682-1721 και 1738-1740 κατά την διάρκεια επιθεωρήσεων σε ναούς του νησιού οι οποίες είχαν διεξαχθεί απ’ όσους βρισκόταν σ’ αυτό το αξίωμα εντός της εξεταζόμενης βενετικής περιόδου.
Τα δημοσιευμένα όμως εδώ τεκμήρια περί των ποιμαντικών «περιοδειών» των εκκλησιαστικών αξιωματούχων μαζί με τις πολύτιμες πληροφορίες τους καλύπτουν ένα ευρύτερο φάσμα ενδιαφέροντος άλλων κλάδων, σχετικά με τις κοινωνικές και θρησκευτικές παραδόσεις, τις επιστήμες της λαογραφίας, φιλολογίας ειδικότερα της επιγραφολογίας, ονοματολογίας κ.λπ. πέραν δηλαδή της καθαυτό κερκυραϊκής ιστορίας! Είναι φανερό, όπως αφενός προκύπτει από την μελέτη του αρχειακού υλικού, ότι πρόκειται για αξιόπιστη καταγραφή που ναι μεν αλλά αφορά την αληθινά πλούσια τοπική εκκλησιαστική ιστορία της «μητρόπολης» όπως θα λέγαμε των Ιονίων Νήσων, ωστόσο ευελπιστούμε μέσα από τις φιλόξενες σελίδες αυτού του σημειώματος να μην μείνει μόνο σ’ αυτήν…
Φωτίζεται χάρη και στην προσωπική συμμετοχή του συγγραφέα μέσα από το παρόν βιβλίο, η Κέρκυρα του «τότε» όπως είναι φυσικό. Όμως γενικώς οφείλουμε να εμπεδωθεί στο «εκάστοτε» «τώρα», ο Επτανησιακός χώρος ως έχει, σαν ένα καθαρά ενιαίο σύνολο.
Ως προς την δομή, την ανάλυση, την χρονική έκταση του ιστορικού πλαισίου της έρευνας, την γραφή και την γλώσσα που απαντάται στις αρχειακές πληροφορίες έρχεται εξαρχής να διευκρινίσει κάποιους όρους της ιδιοκτησιακής σχέσης των ναών, μιλώντας για όσα άτομα και μέλη απαρτίζουν μια συναδελφική αδελφότητα. Οικεία σ’ εμάς από τους Κώδικες της Ζακύνθου. Στην συνέχεια περιγράφεται η διαδικασία επιθεώρησης με αναφορά στα ιερά σκεύη της εκκλησίας. Η αγωνία των ανθρώπων να καταφέρνουν να διατηρούν τους ναούς σε αξιοπρεπές επίπεδο παρά την οικονομική τους δυσπραγία. Πολλοί μάλιστα κατά την επίσκεψη του μεγάλου πρωτοπαπά στα τρέχοντα έτη, όπως διαβάζουμε χαρακτηριστικά, βρίσκονται σε άθλια κατάσταση, ερειπωμένοι ή μισογκρεμισμένοι. Το ίδιο επικρατεί επίσης σε ορισμένα ονοματολογικού ενδιαφέροντος στοιχεία, αναφέρονται στο αυτοτελές έργο, στην συχνότητα των βαπτιστικών ονομάτων της εποχής, ικανά και αυτά να συνδέσουν τα Επτάνησα μεταξύ τους.
Είναι χρήσιμο τα τεκμήρια που αναφέρονται συχνά στα κείμενα μαζί με τα κριτικά τους σημεία και τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις των εκδιδόμενων αρχειακών εγγράφων από τον συγγραφέα να ιδωθούν με διάφορους τρόπους ως μέσα γνώσης για την ευρύτερη κατανόηση της γενικής κατάστασης που κυριαρχεί τα χρόνια αυτά σε κάθε νησί της θάλασσας του Ιονίου. Βλέπουμε την ανθρώπινη δραστηριότητα μέσα από τα έργα και ημέρες των ντόπιων κατοίκων. Ομοίως θεωρούμε ότι συμπληρώνουν τα «κενά» που υπάρχουν, εμπεριέχοντας συγκεκριμένα στιγμές μεταξύ της καθημερινότητας, του βίου των ανθρώπων του τόπου και των Βενετών!
Ο Δημουλάς τέλος με την διαφωτιστική έρευνα του σε κάθε περίπτωση προσφέρει καινούργια στοιχεία σε τοπική διάσταση, λόγω και της λεπτομερούς επιστημονικής μεθοδολογίας που ακολουθεί. Κατορθώνεται έτσι με επιτυχία ο στόχος του ανά χείρας αποκτήματος να σταθεί επάξια δίπλα από αξιόλογες εκδοτικές προσπάθειες του παρελθόντος. Παλαιότερες μονογραφίες που ο σχετιζόμενος ερευνητής μπορεί να εμβαθύνει περαιτέρω…
Οι φωτογραφίες ναών της υπαίθρου Κέρκυρας (π.χ. τα χωριά Κορακιάνα, Άγιος Ματθαίος, Κουσπάδες, Σκριπερό κ.ά.) που παρουσιάζονται, αποτέλεσμα της επί ετών επιτόπιας έρευνας σ’ απομεινάρια από τον συγγραφέα. Όπως γράφει και η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κωνσταντίνα Γογγάκη στο δικό της κείμενο που πλαισιώνει την έκδοση: απομένουν σήμερα μια πέτρα που συνομιλεί με τον χρόνο. Εκπέμπει πάραυτα όμως το μήνυμα για την κατάληξη (όπου τρόπο τινά συρρικνώνεται) της πολιτιστικής ταυτότητας του Ιονίου, όταν ο διάλογος με την Ιστορία απουσιάζει εκκωφαντικά ή μάλλον θυσιάζεται μες στην ακόρεστη αμετροέπεια που θέτουν οι σημερινές μας κοινωνικές επιταγές…
Μαζί με τις εικόνες τοπογραφικών σχεδίων (χωριών, καμπαναριών- εκκλησιών), μέρη εγγράφων, υποστηρίζουν πειστικά μια ενδιαφέρουσα κατά τα άλλα μελέτη!
Παναγιώτης Κούτσης
The post Παναγιώτης Κούτσης: Όταν η επτανησιακή βιβλιογραφία εμπλουτίζεται… appeared first on ZANTETIMES.GR.